RECEPT VOOR cIRCA 25 KOEKJES
ingrediënten
- 150 gram gezeefde bloem
- 150 gram koude, in blokjes gesneden roomboter
- 2 gram zout
- 75 ml koud water
- een half losgeklopt ei
- 50 gram suiker
bereidingswijze
- verwarm de oven voor op 225°C
- meng in een kom 100 gram bloem, de boter, het zout en het water tot een samenhangende, iets vochtige massa (je mag nog stukjes boter zien)
- bestuif het deeg met wat resterende bloem en rol het op een met bloem bestoven werkblad luchtig uit tot een dikke lap (= 1)
- vouw het deeg in drieën en rol het in de richting van de vouw opnieuw luchtig uit en herhaal dit nog 2 keer (= 2)
- vouw het deeg in drieën en laat het in huishoudfolie 30 minuten rusten in de koelkast (= 3)
- herhaal stap 1, 2 en 3 nog 2 x (gebruik steeds een beetje van het resterende deel van de bloem om plakken te voorkomen)
- rol het deeg uit tot een lap van 1/2 cm dik, steek hieruit rondjes van circa 4 cm doorsnee en rol deze rondjes uit tot ovaaltjes
- leg de ovaaltjes op een natte bakplaat en laat ze afgedekt met huishoudfolie in de koelkast opstijven
- bestrijk de ovaaltjes met het losgeklopte ei en bestrooi ze met de suiker
- plaats de bakplaat in de hete oven en bak de koekjes in circa 20 minuten gaar en bruin (de eerste 15 minuten de oven NIET openen)
- haal de koekjes van de bakplaat en laat ze afkoelen
GESCHIEDENIS
Arnhemse meisjes zijn knapperige ovale koekjes die rijkelijk zijn bestrooid met suiker. In 1824 treedt bakker Johannes Augustinus Hagdorn (Jean; 1804-1890) in dienst bij de Firma van Zalinge, een bekende bakkerij aan de Grote Oord 14 in Arnhem. Banketbakker en kunstenaar Hagdorn is creatief én zakelijk ingesteld en experimenteert graag met vormen en baksels die fijn aanvoelen en er aantrekkelijk uitzien.
1829
In 1829 bedenkt de meesterbakker een koekje in de vorm van een schoenzool. Hij strooit rijkelijk suiker over het deeg, bakt de ovale koekjes af en voilà: heerlijke knapperige koekjes. Volgens het verhaal noemt hij ze ‘Arnhemse meisjes’ omdat hij net vader is geworden van een dochter: een echt Arnhems meisje dus (wij hebben hiervan geen bewijs gevonden; zijn enige dochter is geboren in 1936). In 1890 neemt zijn zoon Johannes Augustinus Hagdorn (1845-1923) de bakkerij over en in 1907 doet zijn kleinzoon Everardus Casparus Wilhelmus Hagdorn (1875- 1950) dat ook.
1925-1926
In 1925/26 wordt het oude pand gesloopt en herbouwd. Augustinus Henricus Marie Hagdorn (Guus; 1907-1938), de zoon van Everard, treedt in 1934 toe tot het bedrijf. Het pand krijgt dan een geheel nieuw interieur. Na de dood van Guus hertrouwt zijn vrouw Alijda Maria Elbertha Hagdorn-Rutgers (Lien; 1905-1998) op 13 maart 1940 met de Amsterdamse banketbakker Atanasius Alphonsus Maria Draaisma (Staas; 1910-1984). Vanaf dan laat Staas zich Fons noemen (naar zijn tweede naam). In de jaren vijftig komen ook de zoon en dochter van Guus, Albertus Antonius (1936; banketbakker Albert Hagdorn) en Augustina Maria Helena ( 1938; verkoopster Guusta Hagdorn) bij het bedrijf werken. Zij nemen de zaak in 1972 over, maar in 1987 komt het bedrijf én het ‘patent’ op het ambachtelijke koekje in handen van de Arnhemse familie Jurjus. Henk en Carla Jurjus kopen ook banketbakkerij Van Asselt aan de Arnoudstraat 12, net buiten het centrum van Arnhem.
jAREN NEGENTIG
In de jaren 90 besluiten ze uit praktische overwegingen de banketbakkerij in het centrum te verkopen waardoor de naam Hagdorn verdwijnt. Henk bakt eenmaal per week ‘zijn meisjes’ waarbij er wel 6000 ‘meisjes’ per dag de oven ingaan. Ook zoon Rik helpt wel eens een handje mee. Een dag voor het bakken maakt Henk het deeg dat hij ‘s nachts in de vriezer bewaart. Met een rolstok rolt hij het deeg uit (later met een uitrolmachine) en steekt hij de koekjes uit. De uitgestoken plakjes deeg legt hij daarna direct naast elkaar in de koeling. De overgebleven restjes deeg gebruikt hij nog een keer.
Henk werkt nog met de antieke uitrol-suikerstrooimachine van bakker Johannes Augustinus Hagdorn. De suiker is iets grover dan kristalsuiker maar fijner dan kandijsuiker. De ongebakken koekjes laat hij niet te lang liggen omdat ze anders zompig worden. Tijdens het bakken bollen de koekjes iets op en karamelliseert de suiker op het deeg.
2019
Uiteindelijk stopt de enige specialist van de echte Arnhemse meisjes begin 2019 met het bakken van deze unieke koekjes, maar het leven van de Arnhemse meisjes gaat gelukkig verder. Bakkerij Hilvers, in hetzelfde jaar benoemd tot Hofleverancier, wordt de nieuwe eigenaar van het ‘geheime recept’. Volgens André Hilvers hebben Arnhemse meisjes een beschermde status en ligt het geheime recept van de elegante koekjes bij het merkenbureau. Het enige dat André wil vertellen is dat er bloem, boter, suiker, water en een beetje gist in gaat.
Het weer, de juiste druk van de wals, de grofheid van de suiker maar ook de temperatuur en vochtigheidsgraad in de bakkerij spelen een belangrijke rol. Deze koekjes uit de Gelderse hoofdstad horen traditioneel gemaakt te worden van gistdeeg. Veel banketbakkers in heel Nederland voegen het koekje toe aan hun assortiment en in de meeste gevallen is het toch net een ander koekje. Soms iets dikker, boller of niet gemaakt van gistdeeg, maar van bladerdeeg.
SCHOENZOOL LEGENDE
De vorm van het Arnhemse meisje doet denken aan een schoenzool en wordt daarom ook wel zoolgebak genoemd. Volgens één legende uit de oudheid is het de gewoonte om de doden, net voor het begraven, van schoenen te voorzien om de reis naar het hiernamaals makkelijker te maken én om te voorkomen dat de dode terugkeert naar zijn of haar aardse woning (een doden- of schoenoffer). Volgens een andere legende uit de oudheid is het de gewoonte dat een jonge bruidegom een paar schoenen geeft aan zijn bruid tijdens het huwelijksfeest. Deze schoenen staan symbool voor de weg die zij samen naar het hiernamaals zullen afleggen. Als de bruid sterft, dan worden deze schoenen met haar begraven om te voorkomen dat ze terugkeert naar haar oude familiekring. De Romeinen hebben later de echte schoenen vervangen door gebak in de vorm van een schoenzool.
HANDELSMERK
Het Arnhemse meisje is het handelsmerk geworden van de Gelderse hoofdstad. Joop ter Riele, de Zutphense beeldhouwer, krijgt in 1980 de opdracht van het gemeentebestuur om een Arnhems meisje als bronzen relatiegeschenk te ontwerpen. In plaats van een bronzen koekje maakt hij een echt meisje van brons. In hetzelfde jaar wordt door de gemeente Arnhem het Arnhemse meisje voor het eerst ingezet als relatiegeschenk bij de Paralympische Zomerspelen in Arnhem. Het wordt nu jaarlijks uitgereikt als bijzondere onderscheiding aan personen die iets speciaals voor Arnhem of haar inwoners hebben gedaan. Een levensgroot exemplaar van het beeld staat sinds 1993 in de wijk De Nieuwe Weerdjes in Arnhem.
ROALD DAHL
Na bijna twee eeuwen een lokale lekkernij te zijn geweest voor de inwoners van de trolleystad, worden de koekjes wereldberoemd door de grillige schrijver Roald Dahl (1916-1990). Roald is in 1990 op bezoek bij De Arnhemse Kinderboekwinkel, Weverstraat 26 in Arnhem. Tijdens het signeren krijgt hij een kopje koffie aangeboden met een koekje. Hij geniet intens van het koekje en vindt de smaak en textuur ongelooflijk. Volgens eigen zeggen is het Arnhemse meisje het beste koekje dat hij ooit in zijn leven heeft gegeten én hij vindt het Arnhemse meisje het beste koekje ter wereld. Hij wordt verliefd op het koekje en na afloop van de signeersessie vraagt Roald aan de eigenaar van de kinderboekwinkel of hij het recept van dit koekje kan krijgen.
De eigenaar verwijst Roald door naar dé officiële banketbakkerij van de originele Arnhemse meisjes een paar straten verderop. Roald gaat erheen en vertelt de banketbakker dat hij zojuist het lekkerste koekje ter wereld heeft gegeten en wil heel graag het recept hebben. De banketbakker vertelt dat het recept uiterst geheim is en dat hij dat niet zomaar kan geven aan de eerste de beste Engelsman die in zijn winkel komt. Roald legt uit dat hij niet de eerste de beste Engelsman is, hij is immers Roald Dahl. De banketbakker is zeer vereerd dat een beroemde Britse schrijver interesse heeft in zijn koekje en gaat overstag. Hij schrijft het recept van de Arnhemse meisjes op een briefje.
RECEPT ROALD DAHL
Wat de banketbakker niet weet is dat Roald op dat moment bezig is met een kookboek genaamd ‘Roald Dahl’s Cookbook’ waarin hij al zijn favoriete recepten opschrijft. Ook het recept van de Arnhemse meisjes wordt in dit kookboek van Roald en zijn vrouw Felicity opgenomen dat pas na de dood van Roald wordt uitgegeven. Dankzij Roald kent de hele wereld nu de ‘Arnhem Girls’.
Internationaal staan deze koekjes, die onlosmakelijk zijn verbonden met Arnhem, bekend als ‘Arnhem biscuits’ en in Engeland staan ze zelfs op de menukaart van Hilton als ingrediënt van een nagerecht met rabarber. Ook de bekende Amerikaanse Martha Stewart deelt een recept voor deze ‘Dutch Sugar Cookies’ op haar website.
De Arnhemse meisjes zijn fantastisch om te eten maar ook heel leuk om zelf te maken. Na het bakken heb je unieke karamelkrokante koekjes met een zoete crunch. Let op: ze zijn zó lekker zoet dat je na het proeven van één koekje al verslaafd bent.
recept uit “Neerlands Kookboek”